abvedit books

18 јуни/1 јули 2012 лето Господово

Архимандрит Георгиј Капсанис

Пројава на пријателско расположение во некои кругови во Православната Црква кон римскиот папа би предизвикало мала загриженост кај поголем број на нерамнодушни православни луѓе, доколку би биле забележани некакви промени во политиката на Ватикан.

Меѓутоа, Унијата сè повеќе се надвива, првенството и непогрешливоста на папата се декларираат при секој повод, а ватиканската дипломатија прави сè што е можно за да го помогне обединувањето со православните врз основа на одлуките на Флорентинскиот и Вториот ватикански концил кои ги повикуваат православните браќа “расколници” – да се вратат под крилото на “вистинската” папска Црква.

Папизмот, којшто ги зема предвид не само одлуките на Седумтте Вселенски Собори туку, пред сè, е поврзан со одлуките на четиринаестте сопствени “вселенски” собори, не може да бара друг пат за соединување со православните, освен нивното “враќање”. Така, во одлуките на Вториот ватикански концил, без оглед на некои незначителни чекори на Ватикан кон православните, догматите за првенството на папата и неговата непогрешливост, не се ограничуваат и стишуваат, туку напротив, им се придава и поголема важност во однос на одлуките на Првиот ватикански концил.

„Вториот ватикански концил не престана да му придава голем авторитет на местото на папатa, при што оди до тој степен, што некои негови восхитени почитувачи на Соборот почна да сметаат, дека Главата на Црквата не е повеќе Христос, туку Петар, а низ него и папата”.[1] Што се однесува до промената на погледот на римокатоличката црква, треба да се има предвид дека се зборува за промена на надворешната политика и општествениот вид на римската црква, а не за внатрешна реформа на нејзиното вероучење ”.[2]

Самите римски папи одвреме-навреме ја потврдуваат бескомпромисната решителност на папизмот да ги одбрани своите догмати. Така, папата Павле VI во своето прво послание по изборот „Ecclesi amsuam” (од 6-ти август 1965 г.) изјави: „Грешат оние, што мислат дека ние си ги отфрламе привилегиите, кои ни ги даде апостол Петар”.[3] И папата Јован Павле II во посланието „Lumen orientalis” (од 25-ти март 1995 г.) го потврдува истото: „секоја дискусија за можноста на обединувањето на Црквите го претпоставува беспоговорното признавање на првенството на папата, коешто е востановено од страната на Бог “како вечен” видлив принцип и основа на единството”.[4] Затоа, тешко е да се создаваат илузии за можноста за достигање на договор помеѓу римокатоличката и Православната Црква врз основа на нејзиното модерно функционирање, туку само врз основа на Апостолската Вера, онаа вера, која до денес ја има сочувано Православната Црква.

Секој којшто внимателно ќе ги проучи стадиумите низ кои поминаа односите на православните и римокатолиците, приметува дека Ватикан има план, којшто постепено ќе се остварува, додека не се случи “обединувањето”. За планот на Ватикан да го оствари обединувањето на православните и римокатолиците професорот Јован Кармирис пишуваше: „Папата Павлe VI и нему блиските католички теолози, изработија одлично осмислен, широк програм на римоцентричен екуменизам, близок на латинската еклисиологија”. [5]

Митрополитот перистерионски Хризостом објаснува за каква врста на соединување станува збор: „Браќата католици директно или индиректно ни оставаат да сфатиме дека Православната Црква може да се обедини со римокатоличката со посредство на консолидација, а слично и со паралелни процеси кои постојат помеѓу неа и унијатите”.[6] Познатиот грчки теолог о. Јован Романидис зборуваше за својот доверлив разговор со католичкиот бискуп, кој му говорел за планот на Ватикан, во согласност со кој обединувањето на Црквите нема да дојде од врвот (т.е. не преку епископите, теолозите и нивниот дијалог) туку од долу – со посредство на таканаречениот народен екуменизам.
За остварување на римоцентричниот план веќе се преземени следниве чекори:
1. Симнување на анетемите од 1054 г., но не и отфрлање на спорните догматски позиции.
2. Размена на посети на црковната ерархија и дарови во вид на свети мошти и икони коишто ги донесувал Ватикан. На тој начин, се создава впечаток, дека Ватикан е пријателски расположен кон Православието.
3. Започнување на богословски дијалог. Неговата цел е взаемно признавање на Тајните, свештенството и апостолското преемство, и како конечно, признавање на Црквите како “сестри”.
4. Без оглед на прекинот на меѓуцрковниот дијалог во врска со унијатството (Балтимор, 2000 г.) тој беше обновен без решавање на проблемот со Унијата. (Дури, унијатите учествуваа во дијалогот со православните како полноправни членови на преговарачкиот процес). Очигледно е дека иако унијата како метод на обединување, на зборови се осудува, во реалноста таа се користи од католиците како единствен пат кон единството (во согласност со одлуките на Вториот ватикански концил).

Сегашниот папа, Бенедикт XVI во посланицата до унијатскиот архиепископ на Украина Љубомир Хузар, ја поздравува борбата на унијатите да го сочуваат својот идентитет и независност: „Во грко-католичката црква, којашто се наоѓа во полна заедница со апостолскиот наследник Петар постои двојна задача, којашто се состои во зачувувањето на источната традиција во рамките на католичката црква и во помагањето на зближувањето на двете традиции, сведочејќи дека тие не само што се блиски, туку претставуваат и длабоко единство во својата различност”.[7] Во Ефес, истиот папа повторно истапи во поддршка на Унијата, „којашто според неговото мислење е најдобар пат кон единството на Црквите”.[8]
Фактот дека папизмот ги основа унијатските “цркви” на канонските територии на сите древни Источни Цркви, сведочи за сочуваниот курс кон Унијата, како средство и стандард за “обединување” и враќање на Православните и другите вери на Истокот во составот на Рим.
5. Изработка, демонстрација и поддршка на нови теории во согласност со кои догматите за Filioque, првенството на папата и неговата непогрешливост од страна на римокатолиците се толкуваат на таков начин, да станат “прифатливи” за православните“[9]. Пред околу 40 години учествував на собир на православните теолози на Атина. На тој собир беше повикан и познатиот клирик на римокатоличката црква, Пјер Дибре. Тогаш тој ни рече: „Ние го формулираме догматот за првенството на папата, на тој начин, за вие да го прифатите”. Забележав дека важност има не формулацијата туку суштината. Ние никогаш нема да ја прифатиме догмата за првенството во онаа смисла во којашто ја подразбира римскиот папа.
6. Одржување на православно-католички конференции, кои демек, ја промовираат православната духовност и кои всадуваат идеи за стремеж кон единството, без оглед на сите догматски разлики.
Досега, најголем дел од православните теолози тргнуваат од фактот дека помеѓу Православната и римокатоличката црква постојат одредени догматски противречности без чие решавање не може да дојде до никакво обединување. Сега и некои православни почнаа да зборуваат за тоа дека имаме една вера, едно предание и дека постојат одредени предуслови под коишто би можеле да го признаеме папското првенство. Тука би сакале, пред сè, да нагласиме дека: Православната Црква никогаш не признавала дека после расколот, кај православните и римокатолиците останала една вера и едно предание. За тоа сведочат големите ерарси и богоносни Отци како свети Григориј Палама, свети Марко Ефески, свети Мелетиј Пигас, преподобен Никодим Светогорец, свети Нектариј Егински, Доситеј Ерусалимски и многумина други. За тоа сведочат и одлуки на православните патријарси од 1848, 1868 и 1895 г. Но, и простиот православен народ, без оглед на неволјите од турското ропство и систематската латинска пропаганда, како и повремениот притисок од страна на Унијата, остана верен на догматите на својата Црква.

Очекуваното обединување, кое веќе неколку децении внимателно се подготвува од страна на Ватикан, нема да биде прифатено од мнозинството на православните, туку само ќе доведе до раскол, затоа што во основата на тоа обединување не се претпоставува решавањето на догматските разидувања, не католичкото отфрлање на еретичките догмати (Filioque, првенството на папата, создадената благодат итн.) туку нивното ново толкување.

Секако, нашата заедница, оптоварена со идеите за глобализација и “новиот светски поредок” ја нема, за жал, духовната осетливост на православните кои своевремено не ја прифаќаа Флорентинската Унија.
Но, и денес има доволно свесни православни христијани, коишто ќе му се спротивстават на секој обид за обединување, кое би се случило без основа на Вистината, чувана во Православието. Загриженоста, којашто кај мнозина православни се појавува поради случувањата во последните години, докажува дека православната свест е жива како и порано.
Така што, оние коишто денес се стремат кон обединување треба да се замислат: нема ли, наместо совладувањето на разликите, да добијат раскол на една православна паства.

1. Καρμίρη Ι. Ορθοδοξία και Ρωμαιοκαθολικισμός. Αθήναι, 1964. Τ. Ι. Σ. 25.
2. Καρμίρη Ι. Указ. соч. Τ. ΙΙ. Σ. 170.
3. Ενθ’ ανωτ. Σ. 171.
4. Παναγόπουλου Ι. Το Βατικανό και η Ένωση των Χριστιανικών Εκκλησιών. Εφημ. Καθημερινη. 30/7/1995.
5. Καρμίρη Ι. Указ. соч. Τ. ΙΙ. Σ. 170.
6. Χρυσοστόμου-Γεράσιμου (Ζαφείρη), μητροπολιτου Περιστερίου. Ορθοδοξία και Ρωμαιοκαθολικισμός. Ο αρξάμενος Θεολογικός Διάλογος. Γεγονότα και σκέψεις // Θεολογία. Τ. 53 (1982). Σ. 77.
7. Καθολική. Φ. 3046/ 18-4-2006.
8. Ορθόδοξος Τύπος. 8/12/2006.
9. См.: Γεωργίου (Καψάνη), αρχιμ. Καινοφανείς θεολογικές απόψεις εν όψει των διαλόγων // Παρακαταθίκη. Τ. 43/2005; Δημητρίου (Γρηγοριάτου), ιερομ. Η Ρωμαιοκαθολική Clarification (Διασάφησις) επαναβεβαιώνει το Filioque // Παρακαταθίκη. Τ. 52/2007.
Извор: www.orthodoxnet.gr

bigorski.org.mk

Македонија , Соседството , books

ЗА СОЕДИНУВАЊЕТО НА ПРАВОСЛАВНАТА И РИМОКАТОЛИЧКАТА ЦРКВА ШТО ГО ПОДГОТВУВА ВАТИКАН

abvedit понедељак, 6. мај 2019.

Бугарскиот писател Алек Попов е годинашен добитник на наградата за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот – „Прозарт“. Авторот на хит-романите „Мисија Лондон“, „Црната кутија“, „Сестри Палавееви“ ќе биде гостин на 7. издание на Интернационалниот литературен фестивал „Про-За Балкан“, кој ќе се одржи од 19 до 22 мај. Признанието ќе му биде врачено на 21 мај во Даут-пашиниот амам во Скопје.

Веќе неколку години фестивалот „Про-За Балкан“ на едно место собира одбрано друштво на писатели. Задоволството да сретнете талентирани колеги по перо од различни краеви на Балканот е големо. Со некои од нив се знаете, други првпат ги откривате. Секој е во нешто уникатен, но секој носи и честичка од карневалскиот балкански дух, кој ни помага да ги разбереме нештата кои другите потешко ги разбираат, а некои дури и не се обидуваат да ги разберат. Способноста да се смееш на своја сметка и да работиш со материјата на апсурдот, која провејува низ целото наше суштествување, вклучително и во историјата, е во сржта на елементите на тој дух. Исклучително сум среќен што постои таков форум, каде што Балканот не е само егзотичен гостин и каде што големиот разговор за уметноста поминува низ оригиналниот, жив и разнообразен свет на балканската проза. Знам дека тука ќе бидам разбран и ќе се чувствувам како да сум дома – изјавува Попов за македонската јавност.

Чест ни е што наградата „Прозарт“ годинава му ја доделуваме на еден од најисклучителните раскажувачи во современата литература на Балканот, се вели во одлуката на Одборот со кој претседава писателот Ермис Лафазановски.

Неговото изразено чувство за хумор, иронијата во која се преплетуваат префинетиот и народниот дух и извонредниот осет за фабула најприродно се надоврзуваат на еден претходен голем автор во бугарската литература, Алеко Константинов, творецот на „Бај Гањо“. Таа сплотеност на хуморот и интелектот во Алек Попов има најубедлив претставник во современата бугарска книжевност – се вели во образложението.

Алек Попов (роден во Софија, 1966 год.) е и одличен автор на куси раскажувачки форми, неговите раскази од збирките „Мрсни сништа“ и „Ниво за напреднати“ се влезени во многу национални и меѓународни антологии на раскази. Попов е и драматург и есеист. На нашата публика ѝ е познат и како косценарист на популарната ТВ-серија „Преспав“. Неговиот прв роман, кој доживеа огромен успех, комичната сатира „Мисија Лондон“, се базира на неговото искуство како аташе за култура на Бугарија во Лондон и е преведен на 16 јазици. Романот на македонски го издаде редакцијата „Детска радост“ во превод на Александар Прокопиев. Според книгата бугарскиот режисер Димитар Митовски сними филм во 2010 година кој стана најпопуларниот бугарски филм во поновата кинематографија, за кој „Вараети“ напиша дека е „феномен“. Во 2011 година филмот во кој нашиот Огнен Антов беше копродуцент ја доби наградата „Unbribable Award” на програмата на „Транспаренси интернешенл“ на Филмскиот фестивал во Мотовун, Хрватска.

Вториот роман на Попов – „Црната кутија“ исто така е добитник на награди. Во 2007 година ја доби наградата „Елијас Канети“. Досега е објавуван на шест јазици, вклучително и на англиски. Изданието на германски јазик е бестселер, исто како и оригиналот на бугарски. Третиот роман е „Сестрите Палавееви: во бурата на историјата“. Во 2013 година ја доби наградата „Хеликон“ за најдобра прозна книга, а е преведен на германски и на српски јазик. Вториот дел од овој роман е објавен во 2017 година. „Сестрите Палавееви“ наскоро ќе излезе од печат во издание на „Прозарт медиа“.

Попов е добитник на многу литературни награди, меѓу кои: наградата „Хеликон“ за најдобра прозна книга на годината во 2002 и во 2013 година, Чудмировата награда за сатирична фантастика, наградата „The Reading Man Prize“, националната награда „Иван Радоев“ за драма, награда за современ бугарски роман на Фондацијата „Елизабета Костова“ и „Питер Овен паблишерс“.

Во 2012 година Алек Попов е избран за дописен член на Бугарската академија на науките во областа на уметноста.

republika.mk

книги , Македонија , Соседството

Алек Попов, мајсторот на иронијата, е добитник на наградата „Прозарт“ на фестивалот „Про-За Балкан“

abvedit

Румена Ѓорѓиева Павлева (Павлова), (Румена војвода) (Ѓуешево, Ќустендилско, околу 1829 - Букурешт, Романија, околу 1895) - жена ајдутски војвода.

Поради повеќе обиди за грабање и исламизирање, татко и рано ја омажил за Георги Шопа. Румена се воодушевувала од ликот и подвигот на војводата Иљо Марков-Малешевски, кој со околу 170 ајдути ја нападнал кулата на Деве Баир во 1854 година. Во истрагата и одмаздата што следувала од страна на Осмалиите, меѓу другите, средсело била мачена и Румена, по што се пријавила за ајдутка, но Малешевски одбил да ја прифати. Таа го напуштила семејството и со помош на Стојан Кркљански како барјактар, формирала своја ајдутска чета. Била страв и трепет за османлиските власти и чорбаџиите насилници на просторот од планината Осогово до Врање од 1858 до 1861. Според една од верзиите за нејзиниот животен пат, по предавството и неуспешниот обид за атентат, ја распуштила четата и со барјактарот пребегале преку реката Дунав и подоцна стапиле во брак и се населиле во Букурешт Романија, каде што и починала. Опеана е во повеќе македонски народни песни како „Планинска Царица“.

Постојат повеќе верзии за годината кога е родена Румена. Според едни околу 1826, а според други 1831 година. Врз основа на податоците на годината кога е мажена се смета дека Румена е родена околу 1829 година во Ѓуешево, Ќустендилско. Таа израснала во убава, снажна и способна девојка, која го привлекувала вниманието на османлиските напасници. Кривопаланечкиот кајмакам, привлечен од нејзината убавина ја грабнал и ја принудувал да се потурчи, но селаните од неколку села се побуниле и се спротивставиле на османлискиот зулум. Околу четириесет селани биле уапсени како бунтовници, но, сепак на крајот заедно со Румена биле ослободени.

Поради повеќе обиди за грабење и исламизирање, татко и во 1843 година, на тринаесет-четиринаесет години, ја омажил за Георги Шопа. Иако Румена рано се омажила за својот соселанец, со тоа не престанале и обидите на османлиите да ја потурчат. Поврзувајќи ја со арамиите и бунтовниците, во случај на било какво убиство по патиштата, властите секогаш ја барале Румена. „Ту ја носеле на истрага во Паланка, ту ја мачеле да ја потурчат“. Притисок и вршеле и преку нејзиниот татко, кој бил одведен во Скопје, каде го држеле во апсана една година. По враќањето, изнемоштен и болен, набрзо починал.

Теророт на османлиската власт, се повеќе ги зголемувала симпатиите на Румена кон ајдуците и бунтовниците, како и желбата таа да се приклучи кон нив и да се бори против насилниците кои се изживувале врз македонското незаштитено население. Уште откако се омажила, таа одржувала врски со некои сејмени од кулата на Деве Баир и со некои ајдути. Румена била импресионирана од подвигот на војводата Иљо Марков Малешевски, кој со околу 170 ајдути ја нападнал кулата на Деве Баир во 1854 година.

Веднаш по нападот на Кулата, била испратена потера по Малешевски дури од Нишко. Во истрага и одмазда што следувала од страна на осмалиите, меѓу другите, средсело била мачена и Румена. Таа молчела додека ја тепале да каже што знае, но овој настан бил пресуден за одлуката која ја донела и пресвртница во нејзиниот живот. Се пријавила за ајдутка, но Малешевски одбил да ја прифати.

Во 1855 година, по кавгата и убиството на некој Турчин, кога сите пропиштеле и во неа како гледале како на ајдутин, одлучила да го напушти семејството и четиригодишниот син Андон и навистина да стане ајдутин. Оставајќи аманет да и се чува синот единец, таа го напуштила семејството и со помош на Стојан ковачот од село К’ркља (Стојан Кркљански) како барјактар, формирала своја ајдутска чета.

Во периодот од 1856 до 1860 или според други податоци од 1858 до 1861 година, Румена со својата ајдучка дружина, станала страв и трепет за османлиските власти и чорбаџиите насилници на просторот од планината Осогово до Врање. Ајдучката дружина вешто раководена од Румена и нејзиниот побратим Стојан барјактарот, заштитувајќи го македонското население, ликвидирала неколку турски арамиски чети, одделни насилници. Многу аги и богаташи, меѓу кои и христијански, биле прогонувани од Румена, за пакостите што ги правеле над сиромасите, а ги напаѓала и предавниците и соработниците со осмалиската власт. Меѓу народот таа била позната како добар војвода и закрилник и станала прочуена како „Планинска царица“.

Против дружината биле покренати бројни потери, но благодарејќи на помошта на бројните јатаци и на македонските селани, Румена успевала да избега префрлајќи се од еден на друг крај. Иако дружината дејствувала самостојно, кога потерите зачестиле и станале побројни, Румена се поврзала со дел од дружината на Иљо Малешевски кој во тоа време се наоѓала во областа на Врање, додека тој со останатиот дел бил во Србија.

Обидот да се поврзат со дружината на Малешевски во околината на Врање останал неуспешен, бидејќи ајдуците на Дедо Иљо не можеле туку така да прифатат жена – ајдутин, кон која гледале со презир и омаловажување. Неприфатена, дружината се вратила на својата територија, а презирот кон жената ајдутин, кој дотогаш бил скриен со дотогашните успеси, се појавил на површина. Неуспехот предизвикал несогласувања и сомнеж кај ајдуците на Румена. Тие причините на неуспехот на дружината го побарале во распадот во побратимството и посестримството меѓу Румена и Стојан.

Сомнежот пренесен од ајдутите на Иљо Малешевски дека неприлега „жена за ајдутин“ го искористил Спасе од село Градец, еден од ајдуците на Румена, кој сакал да стане војвода. Наместо да се издвои и да формира своја дружина, под изговор дека „не прилега жена да ги води“ и дека таа го изневерила посестримството, тој наговорил неколкумина ајдути, да ги ликвидираат Румена и Стојан.

Постојат повеќе верзии за еден од ретките трагични настани во ајдучките дружини во Македонија. Според една од верзиите, кога дружината се наоѓала во некои колиби меѓу селата Градец и Габер, Кривопаланечко, Спасе и Милко од село Габер, ги убиле Румена и Стојан со дрва додека спиеле во колибата. Тоа всушност било едно од ретките предавство во ајдучките дружини и убиство не од османлиите туку од своите содругари. Ова убиство е уште едно во низата од многубројните крвави македонски меѓусебни уништувања како народ.

По убиството дружината под раководство на Спасе делувала неколку месеци и се распаднала, Милко и уште троца ајдути, кои се сметале за виновни за убиството на Румена и Стојан, биле одмаздени од нивниот другар Стоилко од село Трново. Тој ги убил на спиење во село Жидилово, Кривопаланечко, по што се предал на валстите. Единствено се спасил Спасе кој бил отсутен тој ден.

Но постои и друга верзија според која по предавството и неуспешниот обид за атентат за убиство, Румена ја распуштила четата и со барјактарот пребегале преку реката Дунав и подоцна стапиле во брак и се населиле во Букурешт Романија, каде што и починала околу 1895 година.

Румена војвода била водач на една од најпрочуените ајдучки дружини во македонската историја. Таа е опеана во повеќе македонски народни песни како „планинска царица“.

Извор:Википедиjа

Македонија , books

Румена Војводка

abvedit уторак, 23. април 2019.

Ја составил вонбрачниот син на Колумбо, и со векови никој не знаел каде точно се наоѓа. Сè додека неодамна не искрснала среде збирка на исландски истражувач која се чува во Копенхаген.

16 век бил интересно време за книги и за читање, барем за оние кои можеле да си го дозволат задоволството на поседување лична збирка. Ернардо Колон, вонбрачниот син на Колумбо изгледа дека имал доволно ресурси за да ја создаде најголемата библиотека во Европа. Како што пишувавме претходно, таа се состоела од 15.000 книги и повеќе од 3.000 графики и слики, од дела на Платон до постери симнати од ѕидовите на крчми и меани во кои Колон завлегувал на своите долги патешествија. Истовремено тој ја изградил и првата ботаничка градина во својата родна земја, а ја напишал и книгата „Опис на Шпанија“ со повеќе од 6.000 одредници.

Сега, ни помалку ни повеќе туку во Копенхаген, е откриен и каталогот на оваа колекција, тн. Либро де лос Епитомес, кој стоел недопрен скоро 350 години. Станува збор за ракопис кој содржи 2000 страници и детален опис на сите нешта што се чувани во спомнатата библиотека. За жал денес се уште постои само четвртина од наведените книги, а тие од 1552 се чуваат во катедралата во Севиља.

Ракописот е пронајден во збирката на Арни Магнусон, исландски истражувач роден 1663, кој ги донирал своите книги на Универзитетот во Копенхаген во 1730, по што е формиран и посебен Институт Арнамагнеан каде тие се чуваат и проучуваат. Главнината од околу 3000 единици се на исландски или на некој од скандинавските јазици, со само 20 шпански ракописи, што е веројатно причината зошто Либро де лос Епитомес поминала незабележана толку долго време. Прв врската помеѓу Магнусон и Колон ја регистрирал истражувачот Гај Лазур од Универзитетот во Винѕор, Канада, а негови колеги од Универзитетот во Гранада ја потврдиле веродостојноста на наодот.

Методологијата на изработка на овој каталог на Колон била интересна - тој откако ја заокружил збирката ангажирал тим соработници кои требало да ги прочитаат сите книги во библиотеката и да напишат краток текст за секоја од нив, што резултирало со текстови од по неколку редови, до околу 30 страници за комплетните дела на Платон.

Така, ракописот претставува и вистинско досие за сето она што луѓето го читале пред пет векови, и тоа не само кога станува збор за класиците, туку и за евтино печатени алманаси и памфлети. Ова овозможува увид во раната ера на издаваштвото, свет кој за нас во голема мерка е загубен.

Целосниот текст се планира да биде објавен во ново издание до крајот на 2020, а се работи и на негово дигитализирање.

off.net.mk

книги , books

ОТКРИЕНА „ДАТА БАЗАТА“ НА СИТЕ КНИГИ ВО EВРОПА ОД 16 ВЕК

abvedit

Сказната е „Сказна за кусурот.“ Ја напишав во март 1999 година. Покасно, ја објавив во збирката „Разни сказни“, 2002 година. Кој има време и трпение, нека ја прочита.

„Во една мала и непозната земја, се јавил проблем. Проблемот не бил крупен. Проблемот бил ситен. Проблемот бил во кусурот. Во малата земја се јавил недостиг од ситни пари. Секој се жалел дека нема ситни пари. Продавачите се жалеле од купувачите, бидејќи со себе не носеле ситни пари. Купувачите биле незадоволни од продавачите, бидејќи немале ситни пари, па морале да чекаат за кусурот. Во потешки случаи, самите талкале за да дојдат до ситнина. Никогаш не било разјаснето како и едните и другите доаѓале до потребните ситни пари во услови на сеопшт недостиг на ситни пари. Во тоа време се појавил непознат трговец. Никој не умеел да каже од каде дошол. Мистеријата околу неговата личност уште повеќе се зголемила, благодарение на една негова необична особина. Секоја вечер, како што ќе завршел со пазарот, одел по соседните дуќани за да ги окрупни парите, кои во текот на денот ги заработил. Не сакал да носи дома купишта ситни пари, бидејќи било непрактично. Неговите соседи, дуќанџиите, имале разбирање за неговата потреба и му излегувале во пресрет, давајќи му ги крупните пари до кои дошле во текот на денот. Така, секоја вечер овој човек заминувал среќен, успевајќи ситното да го окрупни. Наредниот ден, пред да го отвори дуќанот, ќе ги посетел дуќанџиите за да му ги раситнат претходно окрупнетите пари. Така, постапувал секоја божја ноќ, односно утро. Дуќанџиите, добри соседи, имале разбирање за необичната навика на трговецот, излегувајќи му во пресрет. По извесно време, забележале одредена нелогичност во однесувањето на трговецот. Не можеле да си објаснат зошто секоја вечер ги окрупнува парите, кога наредното утро ги раситнува. Нивната збунетост се зголемила кога си го поставиле прашањето дали трговецот ги раситнува истите пари, кои ноќ ги окрупнил или, можеби, тоа не се окрупнетите пари од претходниот? Ако е така, од каде му се парите и зошто токму сега ги раситнува? И што прави со окрупнетите пари? Работите накнадно се комплицирале, кога ќе си го поставеле прашањето што точно трговецот прави. Не им било јасно дали го раситнува окрупнетото или го окрупнува раситнетото? Меѓутоа, не можеле да дојдат до сигурни одговори. Единствено биле сигурни дека овој човек во правилни временски интервали повторува исти, но меѓусебно спротиставени операции – што ноќе ќе окрупнел, наутро ќе раситнел. Конфузијата се зголемила кога разбрале дека трговец и немал муштерии (во дуќанот никој не влегувал), па и немало што да окрупнува/раситнува. Не можеле да си објаснат кави бизарни и меѓусебно спротивставени сили управуваат со овој човек. Почитувани, знаети ли и вие што правел непознатиот трговец? Дали ноќе го окрупнувал тоа што дење го стекнувал или наутро го ситнел тоа што претходно го окрупнил? Што ако, се прашувам, раситнувањето и поткусурувањето се само дел од окрупнувањето, а окрупнувањето е дело кон докусурувањето?

Минувале ноќи, денови, седмици,месеци и години, но необичниот обичај на трговец не заминувал. Тој севезден раситнувал, раситнетото го окрупнувал, па окрупнетото повторно го раситнувал. По извесно време, дуќанџиите се нашле во непријатна ситуација. Од една страна, и тие, исто како и трговецот, тешко доаѓале до ситни пари, кои морале да му ги дадат и веднаш потоа да бараат нови ситни пари. Така, со денови мака мачеле. Од друга страна, нивната внимателност, нивната кроткост, како и нивната вродена гостопримливост не им дозволувала да не излезат во пресрет на барањата од трговец. Животот им станал безнадежно растргнат, бидејќи и тие, излегувајќи во пресрет на трговецот, окрупнетото го раситнувале и потоа го окрупнувале. Какоако и да е, не можеле да најдат излез од ситуацијата. По извесно време почнале меѓу себе да раскажуваат разни сказни. Најинтересни биле сказните за неговото потекло. Никој не умеел да каже кога и од каде дошол трговецот. Единствено знаеле дека однесувањето му е необично, дури и шејтанско. Околу ова прашање дуќанџиите се поделиле во повеќе групи. Една група тврдела дека неговото шејтанско однесување говори за неговото шејтанско потекло. Имено, како што времето одминувало, така и трговецот се видоизменувал. Не само што во неговото оденсување имало нешто шејтанско, туку и неговиот лик почнал добива шејтански црти. Погледот, носот, цртите на неговото лице, гестакулацијата, попримале нешто шејтанско. Може ли нешто да наликува на шејтанско, ако не е шејтанско? Оттука, заклучувале, шејтанлакот е доказ за неговото шејтанско потекло. Некои оделе дотаму, што биле спремни да тврдат дека трговецот е самиот Шејтан. Друга група дуќанџии не се согласувала со ова мислење. Тие воопшто не одрекувале дека ликот на трговецот се менува. Меѓутоа, видоизмената на трговецот, според нив, била знак за нешто друго. Кога трговецот би бил шејтан, тогаш тој, како и секој нормален шејтан, шејтански би се досетил да го сокрие својот шејтански изглед. Бидејќи тоа не го прави, туку сè повеќе наликува на шејта, тоа е доказ дека неговата природа не е шејатанска. Тâ, продолжувале тие, кога неговата природа би била шејтанска, тогаш шејтански би ја маскирал. Вака, прилегајќи на шејтан, може да се заклучи дека тој е невина, дури и наивна природа. Кој шејтан, додавале овие дуѓанџии, би дозволил да се насети, а камоли да се види неговиот шејтански лик? Сепак, првата група дуќанџии не останувала нема пред ваквите аргументи. Напротив, активно им реплицирала. Имено, тврделе првите дуќанџии, токму намерата на трговецот да не го сокрива својот шејтански изглед говори за неговиот шејтанлак. Не криејќи ги своите шејтански особини, продолжувале овие дуќанџии, трговецот сака да остави впечаток дека е наивен и дека во него нема ништо шејтанско. Но, токму оваа негова наивност (всушност, “наивност”) говори за неговата итрина - да не го сокрива она што секој нормален шејтан би го сокривал. Оттука, додавале, тој сака сите да ги заведе. А тоа е, се разбира, најголемиот шејтанлак, бидејќи шејтанското е во способноста да заведува, како и во умешноста шејтанското да го прикаже како нешејтанско, а нешејтанското како шејтанско. Значи, кај Шејтанот станува збор за двојна игра - да се прикрива, од една страна, и да не се прикрива, од дуга. Според тоа, заклучувале овие дуќании, трговецот не е кој било шејтан, туку тој е самиот Шејтан! Притоа, дуќанџиите го актуелизирале подзаборавеното прашање – што трговецот прави со парите. Едните сметале, како што веќе реков, дека раскусуреното го окрупнува; други тврделе дека окрупнетото го раскусурува. Се појавила трета група дуќанџии, која сметала дека тој не го прави ни едното, ни другото, туку дека докусурува сè што ќе му дојде до рака. Докусурувањето, сметале, не е ни раскусурување, ни окрупнување, туку претставува докусурување на сè и сешто. Четврти тврделе дека... Колку и да се разликувале во објаснувањата, во едно се согласувало – дека нешто макенско има во државата нивна! Но, да недолжам и да почнам да ја привршувам сказнава, за која и самиот не знам како завршила, ако воопшто завршила.

Се надевам дека сказната за кусурот, за кусур нема да ми ја земете, бидејќи мојата намера беше чесна. Само сакав да покажам како луѓето умеат од исти факти да изведуваат сосема различни заклучоци. Што е, можеби, израз на краен шејтанлак. Но јас, верувајте ми, во ништо веќе не сум сигурен. Јас, знаете, само сакав да кажам, но не и да излажам. Докажувањето, пак, го осатавам за некоја пригода.

Ваш искрено неискрен,
Шејтан Шејтановски“
***
Тоа беше таа страшна сказна, во која не се знае, исто како и сега, дали нешто се раскусурува, поткусурува или докусурува. Во таква ситуација, ни самиот не знам дали ќе направам мала пуза во пишувањево.

Љубомир Цуцуловски/

книги , books

Сказна за кусурот

abvedit субота, 20. април 2019.

Оваа пионерска објава е издание на „Corpus Delicti Records“ и содржи податоци за 333 македонски групи и артисти од различни музички жанрови, повеќе од 400 фотографии и прецизни податоци за нивните снимки, изданија и концерти.

МАКЕДОНСКАТА РОК ЕНЦИКЛОПЕДИЈА не е само книга во која, налик на сличните објави во светот, е направен обид да се сублимира сето она што е изблик на младешкиот бунт и креативност во одреден временски период на еден даден простор. Во случајов од некаде таму раните 1960, па се до денешни дни. Од првите пребирања по гитарските жици во надеж да се симнат бит хитовите емитувани на тогаш омиленото Радио Луксембург како единствена лектира и се* до денес кога потем стигматизираниот рокенрол реално израсна во бастион пред атаците на турбоизираната свест, нуспродуктот на овдешното поимање на демократијата и разнебитувањето на било каквите вредности.

Затоа Енциклопедијата, чиј приредувач е Тошо Филиповски, за која некои ќе кажат дека е „капитално дело“, „историски потег“...бла, бла, бла... многу поумесно би било да ја толкуваме како вистински, неоходен „документ за младешката (суб)култура во Македонија на прекршувањето на вековите“.

Како сведоштво на ентузијазмот на генерациите израснати на градскиот асфалт. На нивниот презир кон постојното. На инаетот да бидат свои и да ја канализираат младешката енергија во плодотворни цели кои во многу нешта ги надраснуваат музичките рамки. Независно дали во фокусот биле бит музиката, рокенролот, џезот, блузот...панкот, хеви-метал баражите, хип-хопот, електрониката, ска и пост-панкот, регето, њу-вејвот, дарк звуците, експерименталните проблесоци...Дали притоа сето тоа било зачинето со нашето генетско ритмички неправилно пулсирање на крвта во жилите. Или можеби од силната, незгаслива потреба да се биде вистински свој. Поинаков. Оригинален во океанот на вкрстувања од познатото. Онаков, кон каков што несомнено тежнееле БИС-БЕЗ, ЛЕБ И СОЛ, ТРИАНГЛ, КОНКОРД, МИЗАР, АРХАНГЕЛ, ДЕН ЗА ДЕН, АНАСТАСИЈА, БАСТИОН, ЛАСТ ЕКПЕДИШН, ЧИСТА ОКОЛИНА, С.А.Ф ...ФОЛТИН, БЛА БЛА БЛА и БЕРНАЈС ПРОПАГАНДА.

И за што несомнено сведочат носачите на звук што зад себе ги оставале, концертите и перформансите овде, по регионот и во светот, пожолтените страници на весниците, радиските и телевизиските записи кои во меѓувреме исчезнаа од видокругот на обичните конзументи гладни за поинаква понуда.

ЛЕБ И СОЛ

Ете, затоа тротомната книга која е плод исклучиво на ентузијазмот и инаетот на еден таков вљубеник, во случајов Филиповски, панкер по животна определба, наместо очекувано четиво полно со факти за раѓањето и растот на сцената, за оние кои сосема малку или многу, мноооогггггуууу повеќе оставиле трага на неа, се престорува во субверзивна книга која ќе биде трн во окото на оние од власта кои и не милуваат да ја делат „славата“ на локалново буниште со некои таму „отпадници“. Со оние којшто со гордост ги носеа привилегиите и лузните од еднопартискиот титоистички систем, распадот на некогаш заедничката држава, премрежињата од балканските војни и судири, неизживеаниот суров капитализам, глумењето „демократија“... Таквите кои и не се двоумат многу да ти ја плукнат вистината право во очи. Оти такво е нивното поимање на реалноста. Чесно, искрено и бескомпромисно. Рокенрол.

МИЗАР на ЈУРМ 1983 во клубот Лапидариј - Загреб, Хрватска

И, да се разбереме, како пионерски потег оваа урбана библија несомнено е дека ќе мора да ги прележи и детските болести. Во неа веројатно ќе има „неопростиви“ грешки, погрешни „години“, „заборавени“ бендови и поединци...и така во недоглед. Можеби ќе се фрла и со дрвја и со камења кон нејзиниот потписник кој имаше големи топки и исправен рбет да го истурка проектот кој живееше одамна како идеја, но кој не се обистини од мал милион причини. Што реални, што насетувани.

И сето тоа не држи вода оти МАКЕДОНСКАТА РОК ЕНЦИКЛОПЕДИЈА (веруваме) не е замислена како затворена книга. Напротив таа неминовно го бара честото проветрување, проверување на еднаш запишаното, наново визуелизирање... Нејзиното допишување не е само обврска на авторот, туку пред се и над се на генерациите кои со сета своја енергија допрва ќе ја имаат мисијата да го бранат урбаниот начин на живеење во срединава во која непрестајно завиваат трубите на турбо-телалите и нивната незгаслива потреба да си ја мерат самобендисаноста. И, глупоста – се разбира.

БЕРНАЈС ПРОПАГАНДА

Конечно МАКЕДОНСКАТА РОК ЕНЦИКЛОПЕДИЈА е куршум испукан во срцевината на убедувањето дека сме тиква без корен. Таа повеќе од многу самонаречени дела е изблик за нашиот идентитет овде и сега и за нашата опстојба на оваа толку значајна и примамлива раскрсница на стрвниците. За нашето поимање на светот како поле за културен натпревар меѓу народите. Книга – мост кој води до нашето обично јас. И, се разбира, до другите со иста или слична емоција и размисла. Планетарно.

slobodnaevropa.mk

книги , Македонија , books

МАКЕДОНСКА РОК ЕНЦИКЛОПЕДИЈА

abvedit петак, 19. април 2019.

Промоцијата се одржa на 12 април (петок) во 20 часот во Младинскиот културен центар

Промотори на делото -проф. д-р Елизабета Шелева и проф. д-р Александар Прокопиев.

Александра Јуруковска е новинар и книжевен критичар. Родена е 1981 година во Скопје. Дипломирала на Катедрата за општа и компаративна книжевност при Филолошкиот факултет „Блаже Конески“. На истата катедра во 2012 година магистрира со труд од областа на интердисциплинарните односи на книжевноста и медиумите.

Од 2001 година работи како новинар и уредник во културните и информативните редакции на повеќе медиуми во Македонија: Радио Бус, Македонско Радио – Радио Скопје, Наша ТВ, Студент ФМ 92.9- радиото на УКИМ. Од 2016 е новинар и водител во ТВ АЛФА.
Новинарското искуство го надградува низ повеќе професионални обуки и програми во Дојче Веле, Радио Канада и Институтот Медиапан во Сараево.

Во 2017 и 2018 била шеф на прес-центарот на Струшките вечери на поезијата и модератор на фестивалските панел-дискусии. Истата година е гостин-уредник и на престижната европска платформа за поезија Версополис и нејзиното е-списание www.versopolis.com

Јуруковска е долгогодишен уредник на порталот www.cooltura.mk.

Нејзините новинарски текстови, критики, рецензии и есеи за литературата и театарот се објавувени во сите позначајни специјализирани списанија и магазини за култура и литература во Македонија: „Синтези“, „Наше писмо“, „Културен живот“, „Театарски гласник“, „Спектар“, „Литературен збор“, „Разгледи“, „Современост“ како и на порталите: eckermann.org.rs, www.blesok.com, www.reper.net, www.balkani.eu, www.javno.com. Учестувала на повеќе научни конференции и дискусии од областа на културата и медиумите.
Од 2008-2015 година објавува критики за современата македонска литература во дневниот весник „Дневник“.

Нејзината прва книга „Ткаење на текстот“ (Силсонс, 2014) е избор од тие текстови.

cooltura.mk

книги , Македонија