Промоцијата се одржa на 12 април (петок) во 20 часот во Младинскиот културен центар

Промотори на делото -проф. д-р Елизабета Шелева и проф. д-р Александар Прокопиев.

Александра Јуруковска е новинар и книжевен критичар. Родена е 1981 година во Скопје. Дипломирала на Катедрата за општа и компаративна книжевност при Филолошкиот факултет „Блаже Конески“. На истата катедра во 2012 година магистрира со труд од областа на интердисциплинарните односи на книжевноста и медиумите.

Од 2001 година работи како новинар и уредник во културните и информативните редакции на повеќе медиуми во Македонија: Радио Бус, Македонско Радио – Радио Скопје, Наша ТВ, Студент ФМ 92.9- радиото на УКИМ. Од 2016 е новинар и водител во ТВ АЛФА.
Новинарското искуство го надградува низ повеќе професионални обуки и програми во Дојче Веле, Радио Канада и Институтот Медиапан во Сараево.

Во 2017 и 2018 била шеф на прес-центарот на Струшките вечери на поезијата и модератор на фестивалските панел-дискусии. Истата година е гостин-уредник и на престижната европска платформа за поезија Версополис и нејзиното е-списание www.versopolis.com

Јуруковска е долгогодишен уредник на порталот www.cooltura.mk.

Нејзините новинарски текстови, критики, рецензии и есеи за литературата и театарот се објавувени во сите позначајни специјализирани списанија и магазини за култура и литература во Македонија: „Синтези“, „Наше писмо“, „Културен живот“, „Театарски гласник“, „Спектар“, „Литературен збор“, „Разгледи“, „Современост“ како и на порталите: eckermann.org.rs, www.blesok.com, www.reper.net, www.balkani.eu, www.javno.com. Учестувала на повеќе научни конференции и дискусии од областа на културата и медиумите.
Од 2008-2015 година објавува критики за современата македонска литература во дневниот весник „Дневник“.

Нејзината прва книга „Ткаење на текстот“ (Силсонс, 2014) е избор од тие текстови.

cooltura.mk

книги , Македонија

Излезе од печат „Медиумскиот егзил на книжевноста во македонската култура“ на Александра Јуруковска.

abvedit среда, 10. април 2019.

Македонското евангелие е едно од најстарите постоечки писмени споменици на пергамент и сведоштво за македонскиот јазик, писмо и православните религиозни практики, кое според некои извори потекнува од XI век се чува во катедралата Нотр Дам во РЕМС источно од Париз.

Оваа книга, од поранешните римски провинции (денес дел од таканаречена Франција), сметана е за света книга, подарена од обожествениот македонски народ на своите браќа Македонци во таа област, поврзани илјадници години со културниот центар на светот – Македонија.

Низ долгата историја, Македонскиот народ дури од камениот период на Зета Македонија, ги пренесува најновите достигнувања во науката и писменоста од Македонија во таа област, како и низ Зета Македонија Европа и пошироко низ светот.

Обожествениот македонски народ како божји народ, својата посветеност на Бог ја докажува со пренесеното писмо и знаење православно, пристигнато директно од Господ, со македонското евангелие напишано со божјта словарница Кирилица (или македонското писмо ЦУТНО) и Глаголицата создадена од македонскиот обожествен просветител Св. Кирил, со што уште еднаш се потврдува светоста на евангелието. Во име на таа светост, пред оваа света книга се крунисувале и давале заклетва десетина кралеви, идентификувајќи се со македонскиот народ како богови на земјата. Тоа се од Луј VIII 1223 г., Хенри III како и неколку негови наследници вклучувајќи го и Луи XIV.

Евангелието се состои од 47 страници, од кои 16 се напишани на кирилица, а 31 на глаголица. Било богато украсена со злато, скапоцени камења и реликвии.

Кога во 1717 година рускиот цар Петар Велики го посетува Ремс, тој забележува дека во евангелието има и страници запишани со кирилична азбука и со неговиот разбирлив јазик македонскиот. Од тогаш престанува употребата на евангелието за крунисување на кралеви во таа поранешна Римска провинција денес наречена Франција.

Потеклото на евангелието е загадочно. Самите историски факти кои покажуваат дека словарниците кирилица и глаголица, нивниото потекло, темел и развој се наоѓаат длабоко во древениот македонски јазик, со писмени докази уште од пред 400.000 години (факти наведени од книгата Зета Македонија), како и фактот дека центарот на писменоста бил Охрид, можеме со сигурност да кажеме дека и самото евангелие потекнува од Македонија.

Според непотврдени извори, прв пат книгата била забележана во втората половина на 14.век, во времето на Шарл IV, кој ја подарил на тогаш основаниот манастир во Прага, каде литургијата се одржувала на македонски јазик, а црквата била посветена на светите Кирил и Методиј, Св. Војтех, Св. Прокопиј и Св. Јероним. Светиот Јероним познат како Св. Жером, бил црковен отец, филозоф и лингвист роден во Стридон, на граница помеѓу римските провинции на Далмација и Панонија, кој ги превел или транскрибирал житијата од древен македонски на, во тоа време, современ македонски јазик.

Трагата на Евангелието му се губи во Чешка во времето на Хуситските војни, кога манастирот бил изгорен во 1421 година а по некое време, некаде во 1451 г. се појавилo во Истанбул, каде се чувале и други книги од св. Јероним. Во 1574 г. евангелието било купено од Шарл, Кардинал на Лорен, од патријархот на Костантинопол, а потоа било донирано во Катедралата Ремс, каде бил вршен обредот на крунисување на француските кралеви. За време на француската револуција ракописот и вредните орнаменти на корицата исчезнале се до 1830 година. Од тогаш се јавуваат и првите анализи, а ракописот предизвикува голем интерес меѓу македонскиот народ во денес ново формирани држави. Всушност тие новоформирани народи се нарекуваат со терминот Словени. Терминот Словени е неупотреблив за одбележување на народ кој е македонски. (Подетална анализа прочитајте во делото „Зета Македонија”).

Една од причините зошто овој текст се користел за давање заклетва и крунисување на обичните луѓе Македонци, тоа е што потекнува од божјиот македонски народ, кој го користи божјиот македонски јазик и божјите македонски словарници, преку кои пристига господовата круна со која му се подарува божја земја-територија, да владее како обожествен Македонец и бог на земјата на Македонците од таа римска провинција.

Древномакедонскиот јазик, како и денешениот современ јазик е како ехо или одек на природата, со една мистично лингвистичка содржина, каде што таа е во хармонизација со формата на буквата. Нема ништо во природата, а кое што го нема во јазикот, писмото и формата на буквите. Древните две словарници (кирилица и латиница) со право може да се наречат МАКЕДОНСКИ ПИСМА НА ЦУТОТ, т.е. СЛОВА НА ПРОЛЕТТА, БИДЕЈЌИ СОНЧЕВИОТ ЗРАК Е ДУХ БОЖЈИ МАКЕДОН И КАКО ПРИЧИНА И ПОЧЕТНА ТОЧКА ПРИ ОФОРМУВАЊЕ НА СЛОВОТО ИМ ДАВА КАРАКТЕР НА ЦУТ ИЛИ НЕШТО ШТО дава ПЛОД, Т.Е ЗБОР. Светите кирилични букви (ЦУТНИ) претставуваат одек на природата.

Симбол на писмото, пролетта, поезијата, љубовта, цвеќињата и убавината, зачеток на живиот свет „ИС“. Симбол на науката, уметноста и македонската митологија. Симбол на Зета Македонија, македонска цивилизација и историја на светот. Симбол за континуитетот на македонската култура до денес

И поради облиците на буквите од глаголицата во која се отсликува една цела филозофија на разбирање на космосот и светот, која од неа прави повеќе кодиран систем, отколку обична азбука. Токму таа негова мистичност направила Евангелието oд Македонија, а чувано во Ремс да биде светата книга врз, која положувале рака идните владетели идентифукувајќи се со обожествените Македонци.

Икона на Св. Кирил на рачно изработена хартија од сликарот Марија Сотировска-Богдановска. Се чува во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ – Скопје.

Причините зошто се крунисуваат кралевите во Ремс, нивните потомци ги чувствуваат за огромен срамен чин. Тој срам, денес наречените Французи, како одродени Македонци, неможат да го издржат. Со сета сила се борат своите крунисани владетели во Ремс, да ги стават во заборав. Врв на бунтот против сопствените браќа, покрај другото е и уништување на кралските династии и прогласување на тие поранешни римски провинции за република Франција. Следбениците на крунисаните кралеви заедно со своите сојузници и сопствените непријатели, како одродени Македонци, ќе бидат најголемите противници и уништувачи на сопствениот корен и сопствената традиција на културниот и писмениот развој. Процесот на уништување на сопствениот македонски корен трае до денес.

Извор: Македонска Нација / Пишува: Бранко Сотировски

Македонија

Македонско евангелие, кое се чува во градот Ремс, служело за крунисување на француските кралеви

abvedit недеља, 7. април 2019.

Македонија континуирано се ограбува. За жал, тоа одамна не е вест, зашто не се случува само денес или вчера, туку со векови. Според д-р Илија Велев од Институтот за литература во Скопје, кој долги години го истражува македонското книжевно наследство низ вековите, огромен број наши скапоцени ракописни книги сега се во најрепрезентативните збирки на најугледните европски музеи, библиотеки и други културни институции.

За жал, досега не е покрената никаква иницијатива за евентуално нивно враќање во Македонија, како што направи, на пример, Србија, која успеа да врати дел од своето книжевно културно наследство однесено од земјата. Секако, благодарејќи на личните залагања на неколкумина македонски истражувачи, досега се регистрирани дел од нашите стари ракописи, заедно со земјите и институциите каде што се наоѓаат. Одреден број од нив како копии веќе ги имаме и во Македонија.

За д-р Велев, кој досега има објавено повеќе од 200 книги, студии и статии од областа на македонската книжевна историја, сепак, најбитно е да се обезбеди континуиран фонд за истражувачки проекти, преку кој ќе се овозможи комплетирање барем на фотокопии или електронски изданија на сите македонски стари ракописи расеани низ Европа. Паралелно со тоа, се разбира, би продолжила стручната обработка на сите стари ракописи или збирки на македонски ракописни книги, што е многу важно за македонската книжевна историја.

Од друга страна, ќе се комплетира досието за тоа како, кога и на кој начин од македонските манастири и скриптарници се крадени, носени, продавани и препродавани скапоцените ракописни книги со кои сега се гордеат голем број европски музеи, библиотеки и други врвни културни институции во странство.

И КОНЗУЛИТЕ ЈА ОГРАБУВАЛЕ МАКЕДОНИЈА?!

Така, во Музејот на Српската Православна Црква во Белград се чува ракописен Пентокостар од 1493 година. Овој ракопис, како што тврди д-р Ѓорѓи Поп Атанасов, еден од врвните македонски авторитети од областа на ракописното и книжевно наследство, во Србија е однесен директно од манастирот „Свети Пантелејмон“ во Нерези, Скопско. Со потекло од овој наш манастир е и Празничниот минеј, кој сега е во Народната библиотека во Софија.

Според она што досега е откриено и евидентирано, многу наши книги има и во Санкт-Петербургшката градска библиотека, потоа во библиотеката на Академијата на науките на Русија, во Државно-историскиот музеј во Москва, во народните библиотеки во Киев и во Одеса, потоа во Софиската народна библиотека, во библиотеката на Бугарската академија на науките и уметностите, во Народната библиотека во Пловдив, како и во Софискиот црковен музеј.

Наши исклучително вредни ракописни книги има и во Националната библиотека во Париз, во Ватиканската библиотека, во Виенската државна библиотека, во Народниот музеј во Прага, во Народната библиотека во Букурешт, во Романската патријаршија, во библиотеката на Јагелонскиот универзитет во Краков, но и во Атинската национална библиотека, како и во Британскиот музеј во Лондон и во уште десетина други институции на Балканот и во Европа, воопшто. Ова скапоцено богатство денес е гордост на оние што го имаат, но, се разбира, и обврска за Македонија да бара да и се врати она што ѝ припаѓало, и ѝ припаѓа. Впрочем, многу држави во светот си ги побараа, а дел од нив и ги добија назад културните богатства однесени од нивните земји за време на војните во минатиот век.

Престојувајќи во нашите манастири во 19-ти и 20-ти век, многумина истражувачи од оваа област, често без никаков надомест, изнесувале од Македонија цели товари стари книги, но и многу вредни икони. Така, Антон Миханович, кој бил австриски конзул во Солун, мошне често патувал низ Македонија и притоа успеал да собере исклучителни вредна ракописна колекција од нашите манастири. Тие триесет и осум наши ракописни книги, кои Миханович ги собрал служејќи се со дипломатија, но и со други средства, сега се во репрезентативната збирка од вакви ретки книги во Хрватската академија на науките и уметностите во Загреб.

Речиси истовремено со австрискиот конзул Миханович, низ Македонија шетал и собирал стари ракописни книги и рускиот научник Виктор Григорович. Тие примероци сега се во Државната библиотека во Москва, потоа во Народната библиотека „Максим Горки“ во Одеса, во библиотеката на Казанскиот универзитет, како и во Казанската духовна академија…

„НАУЧНИЦИ“ -ТРГОВЦИ

Континуираните грабежи всушност никогаш не престанале. Нашите најбогати македонски манастири биле систематски ограбувани со векови, почнувајќи од најразлични авантуристи, па преку специјалните одреди и „офицери“ за културно пљачкосување, до таканаречени истражувачи, но и домашни трговци и праматари, па дури и монаси кои за ситни пари продавале скапоцени книги и икони. Кон крајот на 18-ти век, токму по такви канали, многу македонски ракописи биле однесени во повеќе белградски институции.

На пример, од скопскиот манастир во селото Бањани биле однесени десеттина исклучително вредни ракописни книги. Тие ракописи денес се чуваат во Народната библиотека, во Српската академија на науките, во Музејот на СПЦ и други. Од овој манастир, на пример, потекнува ракописот „Октоих“, со 45 листа, кој датира од 15 век, а во Белград бил однесен во виорот на трагичната 1904 година.

Исто така, огромен ракописен фонд книги е однесен од Битолскиот, Прилепскиот и Демирхисарскиот регион, каде што „оперирале“ повеќемина странски „истражувачи“ и колекционери, како што биле Бугаринот Јордан Иванов, директорот на српската гимназија во Битола, Светозар Томиќ, српскиот владика во Битола, Јосиф Цвијовиќ и други. Со вакви активности подоцна се занимавале дури и некои офицери на српската војска за време на Првата светска војна.

Исто така, постои документ дека еден „сојузнички“ француски офицер зел од разурнатата црква во село Загоричани, Прилепско, едно ракописно евангелие од 16-ти век, и подоцна го предал на Националната библиотека во Париз, каде што се чува и денес. За жал, кога не може поинаку, тогаш Македонија е присутна во културна Европа барем преку украдените книги од нашите манастири! Овој пат благодарејќи на „културниот француски офицер“!

Друг ракопис однел друг офицер, овој пат руски. Ракописот е од манастирот во селото Градиште, Прилепско, каде што монахот Спиридон, во 1600 година, напишал обемен и многу вреден Минеј. Таа скапоцена книга денес се чува во Московската државна библиотека, во збирката на Севатјанов.

Грабежот на македонските манастири продолжил и во 19-ти век. Така, од манастирот во селото Орбеле, Дебарско, во 1873 година бил однесен таканаречениот Орбелски триод, пергаментен ракопис од 13 век.

„ПАЗАРОТ“ НА ПОП АВРАМ СО СРБИНОТ ВЕРКОВИЌ

Овој исклучително значаен ракопис, снаодливиот Стефан Верковиќ во 1891 година и го продал на Публичната библиотека во Санкт Петербург, каде што е и денес. Нема податоци колку пари добил за оваа трговија со македонски стари книги! Главен „агент на теренот“, кој му помагал во работата бил извесен Павле од село Баниште, но многу ракописи за ситни пари на Верковиќ му испорачал и поп Аврам од Орбеле. Зарем и попот?! Да. И поповите тргувале со македонското културно богатство. И тоа како!

Неколку пергаментни ракописи по потекло од дебарскиот крај, заминале и во Софиската народна библиотека. „Соработник“ на софиската „трговска врска“, меѓу другите, бил и Васил Икономов. Тој го „обезбедил“ скапоценото четвороевангелие од 13-ти век. Еден лист од оваа книга, според истражувањето на д-р Ѓорѓи Поп-Атанасов, кооперативниот Икономов во 1892 година испратил до Министерството за просвета во Софија.

Еден ракописен пергаментен октоих од 14-ти век од дебарскиот крај, на Софиската народна библиотека во 1887 година ѝ подарил – што значи дека работел од љубов, а не за пари – Петар Сарафов, татко на македонскиот револуционер Борис Сарафов. Тој скапоцен пергамент, Сарафов го добил од познатиот „трговец со старини“ Стефан Верковиќ, кој бил мошне активен „истражувач“ на македонскиот терен.

Така, во 1853 година, одвоил време да го посети, меѓу другите, и манастирот во Зрзе, но, како што вели самиот, во него нашол само една вредна книга. Пред него „работата“ веројатно ја завршил битолскиот професор Лазар Дума, кој ги собрал сите вредни ракописи од Трескавец, Слепче и Зрзе за потребите на Српското научно друштво од Белград!

Во меѓувреме, како што вели д-р Илија Велев, на другиот крај од Македонија, во манастирот Карпино, работеле некои други „трговци“ со стари ракописи, книги, икони и слично. Во Државниот историски музеј во Москва, во збирката на Хлудов, се чува пергаментен ракопис од Карпинскиот манастир, познат како Карпинско евенгелие и Карпински апостол. „Транспортот“ на овој скапоцен примерок го извршил Александар Гилфердинг, кој во 1868 година престојувал во Карпинскиот манастир.

Од истиот манастир потекнува и пергаментниот ракопис „Посен триод“, од 14-ти век, кој содржи 250 листа. Податоци за тоа дава М. Карлова, која во овој манастир била заедно со Гилфердинг. Ракописи од овој манастир има и во Софија, а ниту еден ракопис денес нема во Македонија. Огромен список ракописни книги се однесени и од Лесновскиот манастир. Според истражувањето на д-р Велев, денес најголем дел од нив се наоѓаат во најрепрезентивните оддели на врвните културни и научни институции во Загреб, Москва, Белград, Санкт Петерсбург и други. Се разбира, скрипториумот на Лесновскиот манастир се бавел и со „бизнис“, продавајќи одделни ракописи на други цркви и манастири во Македонија, и во странство, но тоа е друга тема. И тоа не се книгите што биле однесени без пари.

АМАЈЛИИТЕ ОД МАНАСТИРОТ МАТЕЈЧЕ

Интересна е и судбината на манастирот „Света Богородица“ во Матејче, кој доживеа тешки денови за време на војната во 2001-та година, кога албанските терористи, како што констатираа експертите за реставрација и конзервација, им ги ископале дури и очите на светците од фреските. Според податоци зачувани во записите на патеписците, манастирот во Матејче имал една од најбогатите, ако не и најбогата библиотека меѓу македонските манастири.

Постојат сведоштва дека во овој наш манастир се чувале полни ковчези со книги, кои биле разграбени од странски авантуристи, но и од месното муслиманско население. Извесно е дека книжевното богатство од Матејче било однесено далеку од Македонија, но познато е дека голем дел од пергаментните ракописи ги разнеле и локалните муслимани, кои ги чувале во своите домови како амајлии.

Жители од тој крај велат дека и ден денес можат да се најдат вакви пергаменти листови во некои од постарите локални албански семејства. Се разбира, тие не се чуваат како скапоцена културна вредност, туку како амајлии што ги штитат од неволји?! Доколку навистина е така, тогаш токму поради тие реликвии, локалните Албанци требаше да не дозволат сквернавење на манастирот во Матејче, кој албанските терористи во 2001-та го претворија во воен штаб. Грозотиите што ги правеа во манастирот, овој пат не ги спомнуваме.

Инаку, во овој многу значаен македонски манастир, во 1885 година, при расчистувањето на кулата во дворот на манастирот, биле пронајдени два ракописа: едниот пишуван на пергамент, а другиот на хартија. Двата ракописи биле однесени во Народната библиотека во Белград. За грабежите на Матејче информира и Јордан Хаџи Константинов-Џинот, тврдејќи дека во 1848 година, кога тој го посетил манастирот, таму имало „десет товари словенски ракописи, кои следните неколку години биле уништени од Арнаути“.

Можеби не како Матејче, но огромно книжевно-ракописно богатство поседувал и манастирот „Свети Јоаким Осоговски“. Меѓу скапоцените ракописи од овој манастир е и Празничниот минеј од 13-ти век, кој сега е во Софиската народна библиотека. Во ракописот е сочувана најстарата служба на Свети Јоаким Осоговски и едно оригинално поетско дело на Свети Климент Охридски. Ракописот има 114 листа, пишуван е на пергамент.

Кога Димитриј Маринов го посетил манастирот некаде околу 1890 година, во манастирската библиотека веќе немало ниту еден ракопис. Тој открива дека бил сведок само на тоа дека при расчистувањето на теренот за изградба на конак, била откриена голема фурна полна со изгорени книги од кожа. Кога се случило тоа и кој го изгорел тоа скапоцено богатство, за жал нема никакви податоци и сведоштва. Заедно со „Свети Јоаким Осоговски“, меѓу најзначајните македонски книжени центри во средниот век, но и подоцна, бил и манастирот во Трескавец.

Во шеесеттите години на 18-ти век, во овој манастир престојувал рускиот фолклорист Александар Гилфердинг, кој во тоа време бил конзул во Сараево. Тој од овој македонски манастир зел повеќе ракописи, меѓу кои и Трескавечкиот поменик од 17-ти век. Овој ракопис е однесен во Санкт-Петербургшката публична библиотека, каде што се чува и денес. Во 1865 година, рускиот истражувач Антонин Капустин нашол во Трескавец само 15 ракописи, а триесет години подоцна имало само 11 словенски ракописи. Постојат податоци дека многу ракописи од библиотеката во Трескавец однел велешанецот Ј.Х.Џинот, кој им ги испраќал на разни институции во Србија. За ситна пара, се разбира.

Згора на тоа голем дел од најстарите ракописи, повеќето пишувани на пергамент, биле изгорени по наредба на некојси владика Герасим. Тоа се случило во 1863 година, а владиката бил Грк. Две седмици манастирската фурна била потпалувана со стари пергаментни ракописи! Чадот со денови го покривал Златоврв и Маркови кули. Преостанатите стари ракописни книги, меѓу кои имало и богомилски текстови, епитропот Мојсо Пазов и игуменот поп Никола ги зеле од манастирот и си ги однеле дома.

Каде завршиле тие скапоцени богомилски ракописни книги, не е познато. Доколку еден ден се случи чуди и бидат откриени, можеби дополнително ќе разјаснат и некои многу битни факти за богомилското движење во Македонија. Можно ли е да се пронајдат во темелите на старите куќи на семејствата на Пазови и на поп Никола во Прилеп?

ГОЛЕМИТЕ РАСПРОДАЖБИ НА Ј. Х. ЏИНОТ

За наша среќа, голем дел од однесените ракописи нашите експерти од оваа област уредно ги имаат регистрирано, а од некои од ракописите имаат обезбедено дури и копии. Сепак, нашето културно богатство и натаму е во туѓи трезори. Така, над 130 ракописни книги денес се наоѓаат во Народната библиотека во Санкт Петерсбург, а 55 се во државниот Историски музеј во Москва. Исто така, во Руската академија на науките во Петроград има и скапоцена збирка од 84 ракописни книги донесени во Русија од македонските манастири.

Мошне вредна збирка од шест ракописни книги има во Јегелонската библиотека во Краков. Нив таму ги однел во 1863 година Рудолф Гутовски, кој како лекар престојувал во Македонија. Ако научниците-слависти од Русија во својата мисија за откривање стари словенски ракописи се служеле со таканаречени научни аргументи во полза на панславизмот, тогаш лекарот Гутовски книгите мора да ги добивал како противуслуга за неговите лекарски третмани. Еден преглед – една скапоцена книга!

Додуша, во нашите манастири имало и такви монаси кои и за ситни парички продавале скапоцени книги, чија вистинска вредност, всушност, не може да се утврди. Дури и еден Јордан Хаџи Константинов-Џинот продавал стари ракописи во Белград. Во списи од тоа време, еден патеписец кој патувал низ Македонија има забележано дека некои монаси од охридскиот манастир Света Богородица Перивлепта за две врчви вино ги продале дури и моштите на Свети Климент?!

За време на Балканските и Првата светска војна од Македонија се однесени огромен број исклучително значајни и вредни ракописни книги. Тој број во 1920 година, според тогашната евиденција, изнесувал 964, а три година подоцна во Софија веќе биле однесени ни повеќе, ни помалку туку дури 1090 стари македонски ракописи. Од друга страна, во Белград, во Народната библиотека, била однесена, и до денес е таму, комплетната збирка од 30 ракописни книги од Лесновскиот манастир, која наводно била „однесена“ само на чување, со обврска по завршување на војната збирката да биде вратена во Македонија.

Се разбира, со истото образложение скапоцени ракописни книги се однесени и во Бугарија, и тие никогаш не се вратени во нашата земја. Така, во документите за грабежите на македонските манастири и цркви за време на Првата светска војна, стои запишано дека во Народниот музеј во Софија на „чување“ биле однесени, меѓу другото, плаштеницата на Андроник Палеолог, Златната митра на Свети Климент со бесценети камчиња и крвче, неговиот жезол, пронајден 1911 година на Плаошник, каде што Свети Климент бил погребан, потоа царските двери и бронзениот полилеј. Од друга страна, во Белград во тоа време се однесени многу ракописни книги од манастирот „Свети Прохор Пчињски“, потоа од манастирите во Лешок, Крива Паланка, Куманово и многу други.

Се разбира, списокот на однесени скапоцени културни вредности, ракописни книги и предмети од Македонија е многу подолг од она што овде е спомнато. Притоа, воопшто не ги спомнавме археолошките предмети, пари, накит и други вредности, кои дивите копачи со години ги продаваат на трговците што се занимаваат со ваков бизнис. Во државата, за жал, се уште нема ни приближна проценка што е однесено од нашите археолошки локалитети, како што нема ниту став околу тоа како и кога би можело да се покрене прашањето за враќање на барем дел од нашето културно наследство однесено од земјата на разни начини и по разни патишта. Некои други земји тоа веќе го направија, а некои од нив веќе успеаја дури и да си вратат дел од своето ограбено културно и национално богатство. Може ли и Македонија конечно да направи некаков обид во таа насока?

МАРКОВ МАНАСТИР
КОЈ ГИ ИЗГОРЕЛ ДЕСЕТТЕ ТОВАРИ КНИГИ?

Значајно сведоштво за континуираниот грабеж на македонското книжевно богатство, меѓудругите, оставил и познатиот македонски преродбеник Кирил Пејчиновиќ. Тој бил јеромонах во Марковиот манастир крај Скопје, каде што бил и игумен од 1801-та до 1818-та година. Во тоа време формирал училиште за описменување, но и богата манастирска библиотека, носејќи ракописи од повеќе македонски центри. Истовремено, се разбира, пишувал и свои оригинални, но и компилаторски дела.

За жал, во 1818-та година овој истакнат македонски преродбеник од почетокот на 19-ти век бил принуден да го напушти манастирот, затоа што грчкиот владика не можел да се помири со неговата словенска просветителска дејност, па го наклеветил кај злогласниот Али-бег. Дознавајќи за тоа навреме, игуменот Пејчиновиќ тајно го напуштил манастирот со десеттина товари највредни книги и икони. Со карванот со скапоцениот товар тргнал кон родното Теарце, но стигнал во Лешок, обновувајќи го за многу кусо време разурнатиот Лешочки манастир. За жал, по неговото заминување од Марков манастир, таму дошол за игумен Влав, Грк по душа и образование, кој, како што вели Пејчиновиќ, со сатанистичко уживање изгорел повеќе од 10 товари ракописни книги што останале во манастирот!

Пред 150 години нашиот преродбеник Јордан Хаџи Констатинов-Џинот има запишано дека „во некои наши манастири во средината на осумнаесетти век имало дури и по триесет товари ракописни книги“. На пример, во манастирот „Свети Пантелејмон“ во Нерези, скопско, според статија на Џинот објавена во цариградски весник од 1855 година, имало дури 30 товари ракописни книги, од кои повеќето биле пишувани на пергамент. Во тој манастир имало и книги пишувани на кожа. Само од овој манастир во странските трезори се однесени голем број скапоцени книги.

Блаже МИНЕВСКИ

Текстот е објавен на 13 јануари 2006-та во неделникот „Фокус“ број 550

книги , Македонија

Како систематски биле уништувани ракописите на македонски јазик низ вековите

abvedit четвртак, 4. април 2019.

„Кон масата пријде млада жена со тркалезно лице, речиси затапено од добрина. На главата носеше дебарска шамија, која за мене претставува еден од најубавите делови од гардеробата во светот“.

Непоткупливата новинарка, писателка, публицист, учесничка во жестоките полемики на своето време, патописец, мајката на бунтовниот критичар Ентони Вест, денес е се повеќе актуелна меѓу нејзините Англичани.

И три децении по нејзината смрт сите нејзини мисли и идеи кои беа осудувани сега се прифатливи, но само една и понатаму е екстремно екстравагантна – нејзината страст кон Балканот. Токму поради таа нејзина „ирационална“ љубов, оваа писателка беше долго време запоставена. Дури во 2000-та година беше објавена нејзината книга со писма. Во 1930-те години Ребека Вест известувала од Југославија која страсно ја пропатувала од Триглав до Гевгелија, и од тие остри и топли белешки настанува нејзината позната книга „Црно јагне и сив сокол“. Не е никакво чудо што Ребека Вест со своето орловско око и сензибилитет го сфатила Балканот, ја опишала неговата историја и ги претчувствувала кризите како ниту еден од странските критичари.

Во текстот кој следува, селективно ги објавуваме нејзините писма кои се однесуваат за Македонија.

Додека набрзина излегувавме од станицата се однесував како професионален водич, покажувајќи со раката на целото она богатство кое во темнината лежеше пред нас. Станицата се наоѓа во новиот дел на Скопје, на крајот на главната улица која наликува на второкласен трговски центар во некој англиски индустриски град, ако не го сметаме слабото осветлување, калдрмата и отсуството на автомобили. Но зад станицата се простира висорамнина која е налик на атлас со големо А, го придржува небото, мермерното небо од отсјајот на месечината низ облаците. Околу нас се ширеше топол воздух и мирис на јоргован, звуци на музика и пеење кое допираше од малите кафеани скриени во споредните улици и дворови. Еден настан внесе во градот ритам и возбуда. Буката на малите фијакери со два коња одѕвонуваше на калдрмата, чукаа и петиците на чевлите на луѓето кои итаа во истата насока.

– Погледнете, сите тие одат во црква на велигденска служба, рече Константин.

Излеговме од нашиот фијакер и им се придруживме одејќи полека по една споредна улица се додека не се најдовме пред црквата која не личеше ниту на црква, ниту на циркус, туку на една украсена двокатна селска зграда. Необично делуваше дури и одвнатре. Изградена пред 100-на години кога султаните покажувале одредена толерантност кон христијаните дозволувајќи им да градат цркви, иако таквата дозвола не вредела многу доколку не бил подмитен локалниот паша. Во ова чудно здание, сега потполно потонато во мрак, стоеја мноштво луѓе кои чекаа со незапалени свеќи во рацете. Оној параван пред олтарот, иконостасот, како архитектоснки карактеристичен елемент на источните цркви, овде беше висок ѕид со крст на врвот, тврдина која го бранеше постојаното загрозување на светата тајна. Кон масата пријде млада жена со тркалезно лице, речиси затапено од добрина. На главата носеше дебарска шамија, која за мене претставува еден од најубавите делови од гардеробата во светот. Тоа е шамија од фино сукно, изшарана со неколку силни црвени бои или розови везени кругови меѓу кои, како да требал да биде скриен од очите на јавноста, стои извезен крст во зелена или виолетова боја. Секоја жена ја врзува таа шамија во согласност со својата визија, но таа секогаш е ремек дело – вознес на една прогонета, но сепак величенствена религија.

Колоната свештеници речиси истовремено излезе низ вратата на иконостасот, се слушна благо шепотење на црковни песни кои ги пееја луѓе чија вера не бараше целибат од своите свештеници ниту пацифизам од своите верници, а свеќите се палеа од рака до рака се додека целата црква не стана едно пламено поле на нежни гороцвети.

…Оваа жена страдаше повеќе од другите човечки суштества. И таа, и нејзините претци. Еден добар познавач на оваа земја рекол дека секој човек кој е овде роден пред Големата војна, а и оние кои се родени подоцна, барем еднаш во животот се соочиле со насилна смрт. Оваа жена морала да биде родена при крајот на распаѓањето на турската управа, тогаш кога буните биле заменети со масакри и кога владел општествен хаос. Ако нејзиното село не било срамнето со земја, таа сигурно слушнала за многу такви на кои тоа им се случило и никогаш никој не и гарантирал дека тоа нема да се случи и со нејзиното село. Во нејзиното зрело доба на Балканот се воделе војни, вклучувајќи ја и Светската, а во меѓувреме таму коселе и колерата, и епидемијата на тифус. Подоцна, на ред доаѓа ВМРО и постојано се живеело на работ на крајната беда. Се имало далеку помалку отколку што било која жена од Западот можела да замисли – и личен имот, и безбедност, и помош при породување. Но, македонската жена имала две работи на кои можеле да и позавиди било која жена од Западот – сила, огромната камена сила на Македонија. Од таков сој на кој ништо не му можел ниту еден куршум освен оној испукан во срце, била во состојба да преживее планински зими, да надживее маларија и куга, да дочека длабока старост со сув леб и толчена сол. Во нејзината немаштија, како во длабочина на некоја карпа, биле собрани последните капки на византиската традиција.

(продолжува)

Оригиналот тука

превод на писма- Ј.Кантарџиева

makmoda.com

книги

Ребека Вест, писателка која ги сакаше Македонците: дебарската шамија е ремек дело!

abvedit

Македонските јутубери Марко Марковиќ и Стефан Рашковиќ познати како Џипи и Стефанатор денеска во Младинскиот културен центар во Скопје ја промовираа својата прва книга „Нашиот пат“, во издание на Просветно дело.

Стотици следбеници на младите јутубери останаа без книга поради брзата распродажба, но утешително беше тоа што имаа можност да се сликаат со „главните ликови“. Еуфоријата на промоцијата беше преголема.

Промоцијата на книгата започна во 12 часот, но младите автори и креатори на Јутјуб кажаа дека промоцијата ќе трае сè додека не ги потпишат сите книги и не се сликаат и со последниот нивен обожавател!

Јутуберите поканата за напишаната книга до своите следбеници ја објавија на нивниот Јутјуб канал, каде може да се види нивната возбуда, ентузијазам и радост за своето новосоздадено дело.

novamakedonija.com

книги

Стампедо од луѓе на промоцијата на Џипи и Стефанатор

abvedit субота, 26. јануар 2019.

Preserve Macedonian; Help Fund Educational Series

Darko Biberko is an animated

children’s show that teaches Macedonian.

We are passionate about the preservation of our language and culture for the next generation both at home and abroad. Click play on the video above to learn more!

Q: Who are the creators?

Kalina and Nevena. We are sisters, born in Macedonia who moved to Chicago at the age of 12 and 8. Music runs in our veins; our grandfather played for the Koco Petrovski Orkestar well known for its classic recordings of “Makedonsko Devojce” and “Pajdusko Oro.”

We are constantly involved in speaking/advocating for Macedonian human rights and have dedicated much of the past year to doing just that. We recently launched a documentary/social experiment by the title of “The M Word” that stresses the importance of the Macedonian identity.

Darko is a family affair… Kalina is the narrator/singer and I write the music. Kalina is a social media expert for a marketing agency and I have a degree in Language Education. I’m also in my final year at Berklee College of Music majoring in songwriting. Together we make a great team and can’t wait to make Darko a huge success but can only do that with your help!

Q: Where will donations go?

Your donations will help to complete 2 episodes per month totaling 24 episodes for our first year of showtime. Aside from investing our time and skills, we need to hire a team of creatives to make this project successful and take Darko Biberko to the next level. We’ve gotten quotes from illustrators, animators, voice-over artists, instrumentalists and audio engineers and each episode is estimated to cost around $1,900. To see our cost breakdown in full, check out the video.

Q: How else can I help besides giving money?

Please help us spread the word about Darko Biberko, follow us on social media and share this campaign with your friends and family!

Find us on youtube and facebook @ Darko Biberko

Website: www.darkobiberko.com

Thank you for your donation and/or support! Together we can work to preserve the Macedonian language, identity and culture for generations to come!

gofundme

Preserve Macedonian; Help Fund Educational Series

abvedit уторак, 22. јануар 2019.

Од вкупно 690 испитаници, 170 лица прочитале само една книга, 160 прочитале две книги, 130 прочитале три книги и 130 не прочитале ниту една книга. Ова се резултатите од предновогодишната анкета што ја реализираше Институтот за наука, алтернатива, култура и уметност ИНАКУ од Скопје под заеднички наслов „Културен барометар“.

Анкетата беше анонимна и содржеше петнаесет прашања за културните настани, личности и дела во Република Македонија во 2018 година.

Покрај овие прашања во анкетата стана збор и за читањето книги, весници и списанија, посетите на концертите, ликовните изложби, театрите, кината, следењето телевизија, слушањето радио и слично, со цел да се согледа за што се заинтересирани граѓаните, односно колку и што следат и конзумираат од културната понуда во текот на годината.

На прашањето кога последен пат присуствувале на концерт, 430 одговориле дека биле во 2018 година, 120 во 2017 година, десет во 2016 година, а другите воопшто не биле на концерт. Од испитаниците, на прашањето кога биле на ликовна изложба 170 одговориле дека присуствувале во 2018 година, 70 во 2017 година, а 20 во 2016 година. Театарот во 2018 година го посетиле 545 од анкетираните, 70 во 2017 година, а 20 во 2016 година.

На прашањето кога биле во кино 420 одговориле во 2018 година, 80 во 2017 година, а 30 во 2016 година. На прашањето дали слушаат музика одговориле потврдно 630, негативно 30, а од нив 190 слушаат поп музика, 110 слушаат фолк и изворна, рок 30, забавна 50, а 160 слушаат се. На прашањето дали гледаат телевизија 220 одговориле дека воошто не гледаат телевизија, 210 по два часа на ден, 130 по 3 часа дневно и 70 по 4 часа дневно. Од нив 130 гледаат серии, 140 вести, 70 филмови, 50 документарни емисии, 40 спортски натпревари.

На прашањето дали слушаат радио 250 одговориле дека не слушаат воопшто радио, 150 дека слушаат по 8 часа дневно, 60 по еден час на ден, 55 по два часа на ден и 50 по четири часа дневно. Од нив 70 слушаат Фортуна, 40 Зона радио и 35 слушаат 103 радио.

На прашањето кои списанија и весници ги читаат 490 одговориле дека не читаат воопшто списанија и весници, 60 се определиле за Убавина и здравје, 30 за Глорија, 40 за Слободен печат, 30 за Нова Македонија и 20 за Вечер.

На прашањето дали се задоволни од културата 240 одговориле потврдно, а 450 негативно. Од нив со оценка четири одговориле 130, со три ја оцениле културата 230 испитаници, со два одговориле 230, со еден се изјасниле 50.

На прашањето што им недостасува најмногу 100 се изјасниле за концерти, 60 за театар, 50 за културни манифестации, 30 за изложби и 50 за промоции на книги.

За најзначајни културни настани во 2018 година 50 го избрале концертот на Здравко Чолиќ, 30 се за Виноскоп, 20 за Буба Мара, 20 за концертот на групата Нокаут, 40 за ниту еден.

За личности на годината од културата се избрани 70 за Горан Стефановски, 50 за Сашко Коцев, 20 за Милчо Манчевски.

За најзначајно дело од културата гласале 20 за филмот Исцелител, десет за Струшки вечери на поезијата, пет за Галерија Остен и пет за Стихувалки.

Во анкетата учествувале 690 испитаници, од кои 620 биле од град, а 70 од село. Од нив 630 биле жени, а 60 мажи, додека пак, 290 студенти, 50 пензионери и 350 вработени во други различни професии. Според возраста 190 биле од 31 до 40 години, 110 од 21 до 30 години, 110 до 20 години, 120 од 41 до 50 години и други. Според образованието 390 биле со високо, а 280 со средно образование.
lokalno.mk

книги , books

АНКЕТА: 25 ОТСТО ИСПИТАНИЦИ НЕ ПРОЧИТАЛЕ НИТУ ЕДНА КНИГА ВО 2018 ГОДИНА

abvedit понедељак, 21. јануар 2019.

Пријавите се на: Постови ( Atom )